Odpowiednie, nawodnienie i płynoterapia są kluczowe w walce z szerokorozumianymi zaburzeniami homeostazy u psów. W zależności od stanu pacjenta odpowiednie postępowanie związane z nawodnieniem zawsze jest kwestią indywidualną. Z pewnością należy zwrócić uwagę na następujące kryteria:
- czy mamy do czynienia z sytuacją nagłą, czy problemem przewlekłym?
- jaki jest stan pacjenta? Czy jest w stanie/wykazuje chęć do przyjmowania płynów per os?
- jakie są wyniki poszczególnych parametrów np. jonogramu?
- czy pacjent ma choroby współistniejące?
Powyższe pytania powinny skłonić lekarza do oceny przynajmniej części z poniższych parametrów pacjenta:
- częstość rytmu serca
- czas kapilarny
- zabarwienie błon śluzowych
- częstość oddechów
- osłuchanie pacjenta
- turgor skóry
- masa ciała
- ilość/jakość wydalanego moczu
- temperatura ciała
- saturacja
- ciśnienie krwi
- hematokryt
- białko całkowite
- mleczany w osoczu
- ciężar właściwy moczu
- BUN
- kreatynina
- jonogram (sód, potas, wapń, magnez, jony chlorkowe i fosforanowe)
- gazometria
Trzeba przy tym zaznaczyć, że nie są to markery specyficzne i mogą stanowić jedynie wstępną diagnostykę. Natomiast odchylenia od tych parametrów często bezpośrednio lub pośrednio związane są z zaburzeniami metabolizmu wody i elektrolitów.
Stosując podstawowe metody diagnostyczne, możemy zgrubnie określić poziom odwodnienia:
Odwodnienie łagodne (utrata wody do 5 %)- delikatna utrata turgoru skóry, pół-suche błony śluzowe, brak zmian w obrazie oczu zwierzęcia.
Odwodnienie umiarkowane (utrata wody do 8 %)- umiarkowana utrata turgoru skóry, suche błony śluzowe, słabo wyczuwalny przyśpieszony puls, enoftalmia.
Odwodnienie duże (utrata wody powyżej 10 %)- znacząca utrata turgoru skóry, ostra enoftalmia, tachykardia, bardzo suche błony śluzowe, słabo wyczuwalny puls, niedociśnienie, zaburzenia świadomości.
W niektórych przypadkach poszczególne objawy mogą nie występować, każdego psa należy traktować indywidualnie, warto również poszerzyć badania wstępne o powyżej wspomniane badania laboratoryjne.
Ogólnie możemy podzielić zaburzenia związane z odwodnieniem na:
- wymagające uzupełnienia ilości płynów ( np. niedostateczna podaż płynów, nadmierna utrata płynów, krwawienia)
- wymagające uzupełnienia lub zmiany stosunków ilościowych elektrolitów
- wymagające poprawy dystrybucji płynów w organizmie psa (np. płyn w jamie opłucnej)
- oraz możliwe połączenia powyższych
Pacjent odwodniony – interwencja
Gdy jest to możliwe, pierwszą linią nawadniania powinno być zawsze podawanie specjalistycznych roztworów nawadniających per os. Przeciwskazaniem dla stosowania tej metody nawadniania mogą być wymioty. Dotyczy to pacjentów przytomnych u których zaburzenia mają charakter łagodny. W samej lecznicy lekarz również ma możliwość zastosowania nawodnienia podskórnego.
Natomiast, kiedy pacjent nie przyjmuje posiłków i płynów, jest znieczulony, potrzebuje szybko dużej ilości płynów (np. niedociśnienie, udar cieplny, hipertermia- przegrzanie psa) lub potrzebuje intensywnej terapii zasadne będzie podanie płynów/elektrolitów dożylnie.
Stosując płynoterpię u pacjentów z chorobami nerek lub pacjentów, u których utrzymuje się przewlekła biegunka i/lub wymioty należy zwrócić szczególną uwagę na wyniki jonogramu. W tej grupie pacjentów długie stosowanie roztworów bogatych w elektrolity prowadzić może do ich kumulacji w organizmie psa. Lekarz powinien dostosować również ilość płynów w stosunku do masy ciała pacjenta. Do pacjentów szczególnie wrażliwych na przewodnienie należą psy z problemami kardiologicznymi, nefrologicznymi.
Pacjent odwodniony- biegunka jako częsta przyczyna odwodnienia
Bardzo częstym przypadkiem w gabinecie weterynaryjnym, bezpośrednio związanym z tematem odwodnienia i utraty elektrolitów jest pacjent biegunkowy. Etiologia tego zaburzenia może być mniej lub bardziej oczywista:
-infekcje wirusowe
-infekcje bakteryjne
-inwazje pasożytnicze
-zatrucia
-nieodpowiednie żywienie
-zmiany zapalne w obrębie układu pokarmowego
-nowotwory i zmiany łagodne
-choroby metaboliczne
-alergie pokarmowe w tym nietolerancje
-stres psychiczny
-stres fizyczny (psy sportowe, wystawowe, pracujące)
Eliminacja przyczyny tego zaburzenia jest niewątpliwie kluczem do sukcesu terapeutycznego w przypadku biegunek o charakterze chronicznym. Natomiast niezależnie od etiologii konieczne jest podejście objawowe czyli zachowanie odpowiedniej gospodarki wodnej psa, jak również dostarczenie utraconych elektrolitów. W tym celu warto zastosować sprawdzony preparat.
Literatura
Davis, H., Jensen, T., Johnson, A., Knowles, P., Meyer, R., Rucinsky, R., & Shafford, H. (2013). 2013 AAHA/AAFP fluid therapy guidelines for dogs and cats. Journal of the american animal hospital association, 49(3), 149-159.
Marks, S. L., & Kather, E. J. (2003). Bacterial-associated diarrhea in the dog: a critical appraisal. Veterinary Clinics: Small Animal Practice, 33(5), 1029-1060.
McKenzie, E., Riehl, J., Banse, H., Kass, P. H., Nelson, Jr, S., & Marks, S. L. (2010). Prevalence of diarrhea and enteropathogens in racing sled dogs. Journal of veterinary internal medicine, 24(1), 97-103.
Mills, D., Karagiannis, C., & Zulch, H. (2014). Stress—its effects on health and behavior: a guide for practitioners. Veterinary Clinics: Small Animal Practice, 44(3), 525-541.
Reineke, E. L., Walton, K., & Otto, C. M. (2013). Evaluation of an oral electrolyte solution for treatment of mild to moderate dehydration in dogs with hemorrhagic diarrhea. Journal of the American veterinary medical association, 243(6), 851-857.
Verlinden, A., Hesta, M., Millet, S., & Janssens, G. P. J. (2006). Food allergy in dogs and cats: a review. Critical reviews in food science and nutrition, 46(3), 259-273.
Volkmann, M., Steiner, J. M., Fosgate, G. T., Zentek, J., Hartmann, S., & Kohn, B. (2017). Chronic diarrhea in dogs–retrospective study in 136 cases. Journal of veterinary internal medicine, 31(4), 1043-1055.
